კორონავირუსის პანდემიის ფონზე სამშენებლო სფერო დიდ ზარალს განიცდის – გაძვირდა სამშენებლო მასალები, ხოლო მოქალაქეთა გადახდისუნარიანობა შემცირდა. მსხვილი სამშენებლო კომპანიები თანამშრომლების შტატის შეკვეცაზე ფიქრობენ.
სექტორის და მასში დასაქმებული მოქალაქეების დასახმარებლად ხელისუფლებამ ანტიკრიზისული გეგმა შეიმუშავა.
გაყიდვების შემცირების პრობლემის გადასაჭრელად ხელისუფლებამ მოქალაქეებისთვის ბინების შეძენის პროცესის გამარტივება გადაწყვიტა. 2020 წლის ბოლომდე საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესების და ბინების შეძენის მსურველთათვის მთავრობა იპოთეკურ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთს დაასუბსიდირებს. 4%-იანი სუბსიდია 5 წლის განმავლობაში 200 ათას ლარამდე მოცულობის ყველა სასესხო შეთანხმებაზე გავრცელდება.
რა ვითარებაა სამშენებლო ბაზარზე, რა მდგომარეობაშია თავად სამშენებლო სექტორი, ასევე რამდენად დააზარალა კორონავირუსის პანდემიამ აღნიშნული სფერო და რა შეიცვალა მოთხოვნისა და ფასების მიმართულებით.
მშენებლობის დარგსა და დეველოპმენტში არსებულ სიტუაციასა და სამომავლო პროგნოზზე, რადიო “ფორტუნას” გადაცემა „ბიზნეს კურიერთან“ საქართველოს მენაშენეთა ასოციაციის ხელმძღვანელმა, ირაკლი როსტომაშვილმა ისაუბრა.
ბატონო ირაკლი, დავიწყოთ თავიდან, რამდენად აუცილებელი იყო კორონავირუსის პანდემიის ფონზე მთავრობის გადაწყვეტილება შეჩერებულიყო მშენებლობა?
მთავრობის გადაწყვეტილება მხოლოდ მშენებლობის შეჩერებას არ ეხებოდა. ეს იყო ზოგადად შეზღუდვების დაწესება, რომელიც აუცილებელი იყო ადამიანების ჯანმრთელობისა და სიცოცხლის გადასარჩენად. ჩვენ ამის შედეგი დავინახეთ, თურმე სწორი ყოფილა ეს ნაბიჯები.
რა მოცულობის ზარალი მიადგა სამშენებლო სექტორს დროებითი შეჩერებით?
მნიშვნელოვანი ზარალი მიადგა, რადგან ორი თვის განმავლობაში პროცესი გაჩერებული იყო. შეჩერდა გაყიდვებიც, გაჩერებული იყო უშუალოდ მშვენებლობის პროცესიც. ცხადია, ეს აისახა სამშენებლო კომპანიებზე.
დღევანდელ ვითარებას ხშირად 2008 წლის კრიზისს ადარებენ, რამდენად დამანგრეველი იყო სამშენებლო სექტორისთვის 2008 წლის კრიზისი და განმეორდა თუ არა იგივე ახლა?
საბედნიეროდ, არ განმეორდა. იმიტომ რომ დეველოპერული სექტორი ამ ტალღაში ადრე უკვე მოვყევით. ეს გამოცდილება, ეს გზა უკვე გავლილი გვქონდა. იცით, იმ პერიოდში 2008 წელს, ძალიან ცუდი როლი შეასრულეს ბანკებმა. აბსოლუტურად შეაჩერეს სესხები და საკრედიტო ხაზები, უფრო მეტიც, გამოიწვიეს გაცემული კრედიტები და ამან თავისთავად გამოიწვია სერიოზული პრობლემები სამშენებლო სექტორში. ახლა ნამდვილად სხვა ვითარებაა.
მსოფლიო ეკონომიკა, ფაქტობრივად, რეცესიაშია, საქართველოს ეკონომიკა კრიზისშია – შემცირდა თუ არა უძრავ ქონებაზე მოთხოვნა?
მოგეხსენებათ, რომ ბინების გაყიდვის სპეციფიკა არის ხანგრძლივი პროცესი. მოსახლეობა დადის, ეძებს, არჩევს… ცხადია, ამ შეზღუდვების, უტრანსპორტობის პერიოდში ეს აქტივობა გაჩერებული იყო. უბრალოდ, ინერციით მიმდინარეობდა ძველი კონტრაქტების დასრულება. უბრალოდ, პანდემიამდე პერიოდში დაგეგმილი გაყიდვების ტრანზაქციები დასრულდა.
რაც შეეხება ფასებს: გამოითქვა არაერთი ვარაუდი, რომ ფასები მცირდება. ასევე ამბობენ, რომ მოსალოდნელია ფასების მატებაც. თქვენი შეფასებით, რა ვითარებაა უძრავი ქონების ფასებთან დაკავშირებით? ამასთან, დიფერენცირება გავუკეთოთ ახალაშენებულ და ძველი ტიპის სახლებს. ისიც საინტერესოა, მოთხოვნა გარეუბნებში გაიზარდა/შემცირდა თუ ცენტრალურ უბნებში?
საბჭოთა კავშირი დაინგრა, მაგრამ, სამწუხაროდ, ბევრ ჩვენს მოქალაქეში საბჭოთა აზროვნება მაინც ჩარჩენილია. ბევრს წარმოუდგენია, რომ ბინებზე ფასების შემცირება კარგია, რეალურად ეს ასე არაა.
შევეცდები განგიმარტოთ: პირობითად დეველოპერულმა კომპანიამ რომ შეამციროს ბინის ფასები, ეს ნიშნავს, რომ უძრავი ქონების მთელ სექტორში შემცირდება ფასები. ჩვეულებრივი ადამიანი, მოქალაქე რომ ავიღოთ, რომელსაც არ უნდა ბინის ყიდვა, აქვს უკვე ბინა და არც ფიქრობს შეძენას. იმის კაპიტალიც ხომ შემცირდება? ანუ მას თუ ჰქონდა 100 000 ლარიანი ღირებულების ბინა და შემცირება მოხდა 10%-ით, ეს ნიშნავს, რომ მისი კაპიტალი ხდება 90 000 ლარი. ამ პიროვნებას რომ დაჭირდეს სამომხმარებლო სესხი ბანკისგან. მისი უძრავი ქონება შეფასდება არა 100 000-ად, არამედ 90 000-ად და სწორედ ამ ღირებულების მიხედვით გაიცემა სესხი.
ანუ დეველოპერების მხრიდან ბინების ღირებულების შემცირება მარტო ამ ბინის მყიდველზე არ აისახება, ეს აისახება მთელ ქვეყანაზე.
რა სარგებელს მოუტანს მთავრობის იპოთეკური სესხების სახელმწიფო სუბსიდირების გადაწყვეტილება თავად მომხმარებელს და ზოგადად ეკონომიკას?
პრობლემის თავიდან ასაცილებლად დეველოპერული სექტორის მხარდაჭერის ანტიკრიზისული გეგმა ხელს შეუწყობს სამშენებლო სექტორში სტაბილურობის შენარჩუნებას, დასაქმებას და ეკონომიკის ამუშავებას. მთავარი ამ გადაწყვეტილებაში იყო ის, რომ რაც შეიძლება ყაირათიანად, გარკვეული თანხით შენარჩუნებულიყო უძრავი ქონების კაპიტალი, ბევრად უფრო ღრმა ჩანაფიქრია ამაში.
ბატონო ირაკლი, ზოგიერთი ექსპერტი ამბობს, რომ კრიზისები უძრავი ქონების შესაძენად ასე ვთქვათ ხელსაყრელი პერიოდია, ზოგი კი პირიქით ამტკიცებს, რომ უმჯობესია ამ კრიზისმა გადაიაროს და მოლოდინის რეჟიმში იყვნენ. რას ურჩევთ ამ შემთხვევაში ადამიანებს, რომლებიც ბინის ყიდვას ან გაყიდვას აპირებენ?
ჩემი აზრი, რა თქმა უნდა, ცალსახაა. სახელმწიფოს მხრიდან 4% არის თანადაფინანსება, სუბსიდირება. ეს ნიშნავს, რომ გადასახადი თანხის 4%-ში მყიდველს შეეხიდება სახელმწიფო, რაც ძალიან კარგია. ჩემი აზრით, უძრავ ქონებასთან მიმართებაში 4%-იანი ფასდაკლება საკმაოდ დიდი ციფრია.
რა ეტაპზეა ახლა სამშენებლო სექტორი და რა იქნება მომდევნო თვეებში, თქვენი პროგნოზი?
სამშენებლო სექტორი თანდათან წელში იმართება. მოთხოვნა რომ შემცირდა, სამშენებლო კომპანიებმაც მიწოდება შეამცირეს, ახალი ობიექტები არ დაიწყეს. ამას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს. ჩვენი დეველოპერული სექტორის კეთილდღეობა დამოკიდებულია, პირდაპირპროპორციულია წელში გამართულ მოსახლეობაზე. თუ დასაქმებულ ადამიანებს შეუმცირდათ ბიზნესი, ან შემოსავალი ცხადია, ეს აისახება სამშენებლო სექტორზე, რადგან უძრავ ქონებას იძენენ მაღალანაზღაურებადი, დასაქმებული ადამიანები და ჩვენ მათზე ვართ დამოკიდებული. სამშენებლო ბიზნესზე, თავისთავად, აისახება ხალხის გაღარიბება.
ზაფხულში ალბათ უფრო ელოდებით გაყიდვების მატებას…
ვერ გეტყვით, არ ვიცი, ეს ჩემი ვარაუდით დამოკიდებულია მთავრობის მწყობრ ნაბიჯებზე, ბოლო დღეების ლარის მდგომარეობას, როგორც მაღალჩინოსნები განმარტავენ, ახსნას ვერ ვუძებნი. შეიძლება ეროვნული ბანკის ხელმძღვანელობამ ერთხელ სიმართლე გვითხრას? ერთხელ მაინც თქვან, რომ რაღაც თქვეს და შეასრულეს, იმიტომ არის ეროვნული ბანკი, რომ რაღაც პროგნოზი გვითხრან, მაგრამ ისინი პროგნოზს ვერც ამართლებენ.
